Συντάκτης: Γιώργος Ξανθάκης

Ο Γούντι Άλεν είναι αυτή τη στιγμή ο σημαντικότερος ενεργός σκηνοθέτης του κινηματογράφου, έχοντας υπογράψει μερικά από τα μεγάλα αριστουργήματα του σύγχρονου σινεμά, όπως τα «Νευρικός Εραστής» (1977), «Μανχάταν» (1979), «Η Χάνα και οι Αδελφές της» (1986), «Απιστίες και Αμαρτίες» (1989), «Συμφωνίες και Ασυμφωνίες» (1999) και «Match Point» (2005).

Είναι ένας από τους λίγους σκηνοθέτες που έχει μετατρέψει με επιτυχία τη μίμηση σε μορφή τέχνης. Με μια εγκυκλοπαιδική γνώση της ιστορίας και της θεωρίας του κινηματογράφου, χρησιμοποίησε τις ανακαλύψεις και τις καινοτομίες κάποιων από τους μεγαλύτερους δημιουργούς του κινηματογράφου, για να καταλήξει σε ένα δικό του προσωπικό στυλ.

Οι ταινίες του συνδυάζουν τη σωματική κωμωδία του Τσάπλιν και το εγκεφαλικό πνεύμα των αδελφών Μαρξ με την ψυχολογική έκθεση του Μπέργκμαν και την αναρχικά αποδομητική  τεχνική του Γκοντάρ. Ωστόσο, παρά τον συγκερασμό υφών και αντιλήψεων το έργο του είναι μοναδικό, πρωτότυπο και αναγνωρίσιμο. Είναι παράδοξα κωμικός αλλά και πνευματικά ικανός να φιλοξενεί τις φιλοσοφικές ή πολιτικές πεποιθήσεις του με έναν ψυχαγωγικό τρόπο, ή εξίσου εύκολα να χορογραφεί μια ξεκαρδιστική αλληλουχία από γκαγκ. Δημιουργεί οικειότητα και αμεσότητα με τον «de profundis» εξομολογητικό λόγο του προκαλώντας ένα είδος αμοιβαίας ψυχανάλυσης του ήρωα και του θεατή. Ο σαρκασμός και η ειρωνεία του είναι το είδωλο της απογοήτευσης και της οδύνης του σύγχρονου ανθρώπου. Αν και οι ταινίες του σπάνια είναι κερδοφόρες στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους σκηνοθέτες της Αμερικής, με μια εκτεταμένη ακολουθία θαυμαστών ανά τον κόσμο.

ΣΤΗΝ ΚΟΨΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

Ο Άλεν ξεκίνησε ταπεινά την καριέρα του ως ερανιστής ευφυολογημάτων σε ανώδυνες κωμωδίες, για να εξελιχθεί με τα χρόνια σε πολυδιάστατο auteur. Με σημείο καμπής τον «Νευρικό Εραστή» (1977), ο μέχρι τότε αυτοσαρκαζόμενος γελωτοποιός με το πηγαίο κωμικό ταλέντο εξελίχθηκε σταδιακά σε έναν σημαντικό εκφραστή της υπαρξιακής αγωνίας, της διάψευσης και των ανασφαλειών απέναντι στον έρωτα και τον θάνατο του.

Σκηνοθέτησε ανατρεπτικές κωμωδίες με κυρίαρχα στοιχεία τον αυτοσαρκασμό του, τους ατέλειωτους μονολόγους του που καυτηριάζουν τις σύγχρονες νευρώσεις του πολιτισμού, το ψάξιμο στην κινηματογραφική άρθρωση και την εξαιρετική χρήση -κυρίως- της τζαζ μουσικής στις ταινίες του. Ο ίδιος παίζει κλαρινέτο με μουσικά σύνολα τζαζ, και η αγάπη και η γνώση του για το είδος έχουν δημιουργήσει ένα αληθινά καλλιτεχνικό πάντρεμα με τις εικόνες του.

Τα τελευταία χρόνια γράφει και γυρίζει και κλασικά δράματα, στηριγμένα στην αρχαιοελληνική τραγωδία, έχοντας κρατήσει τον ρόλο του κορυφαίου του χορού μέσα στη δράση. Γράφει ο ίδιος τα σενάρια, και τις περισσότερες φορές πρωταγωνιστεί στις ταινίες του, έχοντας αυθεντικό ταλέντο κωμικού ηθοποιού. Είναι πολυγραφότατος και υπάρχουν χρονιές που γυρίζει δύο και τρεις ταινίες. Από την κωμωδία στο δράμα, καλύπτει ολόκληρη την γκάμα με την ίδια ευχέρεια με μόνιμα θέματα του τον Έρωτα, το Σεξ και τον Θάνατο, χαρίζοντας μας μνημειώδεις ατάκες: «Η απάντηση βρίσκεται στον έρωτα. Αλλά όσο περιμένεις για την απάντηση, το σεξ θέτει κάποια πολύ καλά ερωτήματα» ή «Δεν είναι που με τρομάζει ο θάνατος. Απλώς δεν θα ήθελα να είμαι παρών όταν θα συμβεί»…

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

• «Ζητείται Εγκέφαλος για Ληστεία» (Take the Money and Run) (1969): Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Άλεν υπήρξε αυτή η γκανγκστερική παρωδία στημένη σαν ντοκιμαντέρ, με συνεντεύξεις και σκηνές τεκμηρίωσης με φλας-μπακ. Πρόκειται για την ψευδο-βιογραφία ενός άσημου, αποτυχημένου μικροεγκληματία που για τη ζωή και η δράση του μιλάνε οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι φίλοι, ο ψυχαναλυτής του και άλλοι άνθρωποι που τον γνώριζαν. Ταινία άνιση, χαοτική, χωρίς ενιαίο ύφος, αλλά αφοπλιστικά ξεκαρδιστική.
• «Μπανάνες» (Bananas) (1971): Ταινία που κάνει εμφανές το stand-up-comedy παρελθόν του Γούντι Αλεν. Ο Φιλντινγκ Μέλις ξεκινάει από έναν τρελό έρωτα και καταλήγει πρόεδρος ενός φανταστικού κράτους της Λατινικής Αμερικής. Ντελιριακή κωμωδία πολλών επιπέδων, όπου ο Γούντι Άλεν σατιρίζει με στιλ αποσπασματικό τόσο τις δικές του ερωτικές νευρώσεις όσο και τα κινήματα της Λατινικής Αμερικής.
• «Τα Πάντα Γύρω από το Σεξ» (Everything You Always Wanted to Know About Sex) (1971): Σπονδυλωτή ταινία με πέντε ιστορίες (που είναι τα πέντε κεφάλαια του ομότιτλου βιβλίου του Δρ. Ντέιβιντ Ρούμπεν) που αναφέρονται σε πέντε σεξουαλικές… παρεκτροπές! Η ταινία, βέβαια, δεν είναι επιστημονική πραγματεία αλλά σάτιρα ενίοτε άκομψη. Σε έναν μικρό αλλά χαρακτηριστικό ρόλο εμφανίζεται και ο δικός μας, Τίτος Βανδής.
• «Ωραίος και Σέξι» (Play It Again, Sam) (1972): Ο Άλαν, δειλός κριτικός κινηματογράφου, έχει μεγάλο πρόβλημα στις σχέσεις του με το άλλο φύλο. Όταν η γυναίκα του τον εγκαταλείπει και κάνει αίτηση διαζυγίου, ψάχνει καταφύγιο στην αγαπημένη του ταινία «Καζαμπλάνκα» καθώς φαντασιώνεται ότι ο Χάμφεϊ Μπόγκαρτ είναι στο πλάι του, δίνοντάς του συμβουλές για τις σχέσεις του με τις γυναίκες. Συμπαθητική κωμωδία σε σενάριο του Άλεν, βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό του και αξιοπρεπώς σκηνοθετημένη από τον Herbert Ross.
• «Ο Υπναράς» (Sleeper) (1973): Ο Μάιλς Μονρό μπαίνει στο νοσοκομείο για μια εγχείρηση ρουτίνας. Όλα όμως πάνε στραβά και βρίσκεται… κατεψυγμένος, προκειμένου να διατηρηθεί στη ζωή. Τελικά ξυπνάει μετά από διακόσια χρόνια και αντιμετωπίζει έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Φουτουριστική κωμωδία, στην οποία ο Άλεν ακολουθεί το δικό του μυθοπλαστικό πρότυπο ανατρέποντας και αποδιαρθρώνοντας τους ιδιαίτερους κώδικες και τις συμβάσεις που έχει το είδος της επιστημονικής φαντασίας
• «Ο Ειρηνοποιός» (Love and Death) (1975): Στη Ρωσία του 19ου αιώνα, ένας δειλός άντρας, ντροπή της πολεμόχαρης οικογένειας του, στρατολογείται δια της βίας μετά την εισβολή του Ναπολέοντα στην πατρίδα του. Ερωτευμένος με μια αλλοπρόσαλλη κοπέλα και στη προσπάθεια του να σταματήσει τον πόλεμο καταλήγει μπερδεμένος σε ένα σχέδιο δολοφονίας του ίδιου του Ναπολέοντα και μετατρέπεται σε «ήρωα κατά λάθος». Ενώ παραμένει εξωφρενική όπως τα προηγούμενα έργα του, αυτή η κωμωδία εποχής σηματοδότησε την επιθυμία του να καθιερωθεί ως αξιοσέβαστος δημιουργός.

Συνέχεια με το δεύτερο μέρος το επόμενο Σάββατο…