Συντάκτης: Σταύρος Γανωτής

Δεν θα το έκρινα θετικό ή αρνητικό, αλλά όταν βάζουμε στην καθομιλουμένη μας το όνομα του Ingmar Bergman, αναφερόμαστε στο «βαρύ» σινεμά. Είναι όμως αλήθεια ότι ο σουηδός auteur είναι από τους λίγους αναγνωρισμένους σκηνοθέτες που μπορούν έναν μη εκπαιδευμένο θεατή να τον αφήσουν με πολλές απορίες περί του τι είδε. Το σινεμά του Bergman απαιτεί προσοχή, σε περιπτώσεις ακόμα και προσήλωση. Πίσω από τους διαλόγους και τα πρόσωπα υποβόσκουν συναισθήματα, ιδέες και καταστάσεις, που είναι στο δικό μας χέρι να αποκρυπτογραφήσουμε. Αυτό που θα λέγαμε κινηματογράφος επιπέδων. Εν ολίγοις, τα περισσότερα από τα έργα του Σουηδού είναι ψυχολογικές σπουδές, βγαλμένες από τα κατάστιχα του Φρόιντ και τα θεατρικά κείμενα του Ίψεν. Επηρεασμένος άμεσα από τις τεχνικές του συμπατριώτη του, Victor Sjostrom, κατατρέχονταν από τα ίδια θρησκευτικά θέματα με τον Carl Theodor Dreyer και την ιδιότητα του πατέρα του, λουθηριανού ιερωμένου. Δεν ήταν κατ’ ανάγκη το απόγειο της σκανδιναβικής κουλτούρας, αλλά σίγουρα έγινε η σημαία της, επηρεάζοντας ανά τον πλανήτη μεγάλους συναδέλφους του, σε σημείο να στοιχειώνει κάποιους, όπως τον Woody Allen.

Θα μπορούσε κανείς να χωρίσει τη φιλμογραφία του σε περιόδους. Έπειτα από μερικά δράματα για «ζέσταμα», έγινε ο βασικός εμπνευστής του κινήματος «Καλοκαίρι του Έρωτα», μια πρόγευση της Νουβέλ Βαγκ. Μετά έρχεται η κλασική του περίοδος, με μοτίβα που μοιάζουν με αυτά που έκανε τότε ο Max Ophuls, αλλά γενικώς ανοιχτά σε θεματολογία και είδος κινηματογράφου. Από δράμα εποχής ως κομεντί. Μετά ήρθε η περίοδος που του «έβγαλε το όνομα». Το 1961 εγκαινιάζει το καθαρά ψυχολογικό φιλμ για ενήλικες, ένα είδος απαιτήσεων και παρεξηγήσεων. Σκεφτείτε πως στη χώρα μας η «Σιωπή» διαφημίστηκε ευρέως ως ερωτική ταινία, και για πολλά χρόνια μνημονεύονταν ως τσόντα! Καθώς έμπαινε στα 1970 κι ενώ πλέον τα όρια ανάμεσα στις περιόδους του γίνονταν δυσδιάκριτα, έπαιξε με τα είδη κινηματογράφου, και περίπου στις αρχές των 1980 μοιάζει να κουράστηκε. Κάπου εκεί έκανε τα δώρα του στη σουηδική τηλεόραση, στην οποία έκλεινε το μάτι χρόνια πριν.

Σύζυγος πέντε γυναικών, πατέρας εννιά παιδιών, μόνιμος κάτοικος ακόμα και μετά θάνατον του μικρού νησιού Φάρο, εμμονικός με συγκεκριμένους ηθοποιούς, συγγραφέας, σεναριογράφος, θεατράνθρωπος, ραδιοφωνικός σκηνοθέτης, φοροφυγάς (αν και η σύλληψη του το 1976 ήταν μάλλον ατυχής), γυναικάς, ποιητής του κινηματογραφικού λόγου… Ο Ingmar Bergman έσβησε την ίδια ημέρα με τον Michelangelo Antonioni, αλλά δεν υπάρχει πένθος για όσους δεν ανήκαν στον στενό του κύκλο, μια και τα έργα του τον κατέστησαν αθάνατο και πανταχού παρών.

10. Φθινοπωρινή Σονάτα (Hostsonaten, 1978)

9. Στο Κατώφλι της Ζωής (Nara Livet, 1958)

8. Κραυγές και Ψίθυροι (Viskningar och Rop, 1972)

7. Η Σιωπή (Tystnaden, 1963)

6. Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη (Sasom i en Spegel, 1961)

5. Σκηνές από ένα Γάμο (Scener ur ett Aktenskap, 1973)

4. Η Έβδομη Σφραγίδα (Det Sjunde Inseglet, 1957)

3. Περσόνα (Persona, 1966)

2. Άγριες Φράουλες (Smultronstallet, 1957)

1. Φάννυ και Αλέξανδρος (Fanny och Alexander, 1982)