Συντάκτης: Πάρις Μνηματίδης

Το “Venom” πέρασε από γερό “πετσόκομμα” προκειμένου να κυκλοφορήσει με αξιολόγηση PG-13 αντί για R για εμπορικούς λόγους. Το πείραμα δυστυχώς απέδωσε στα ταμεία και πλέον όλοι κοιτούν την κυκλοφορία της ταινίας σε DVD για ένα ολοκληρωμένο cut, όπως έγινε με το περιβόητο “Batman v Superman: Η Αυγή της Δικαιοσύνης”. Το “Loro” του Paolo Sorrentino, αρχικής διάρκειας άνω των διακοσίων λεπτών, κυκλοφόρησε σε δύο μέρη στην Ιταλία, όπως είθισται στη σημερινή κινηματογραφική αγορά, για την οποία οτιδήποτε άνω των τριών ωρών που δεν είναι η μεγαλύτερη χολιγουντιανή παραγωγή της χρονιάς του είναι καταδικασμένο να πατώσει εμπορικά, για να συμπτυχθεί σε μια διάρκεια λίγο κάτω από τις δυόμιση ώρες σε μια ενιαία βερσιόν για όλο τον υπόλοιπο κόσμο, ώστε να μπορέσει βασικά να συμμετέχει στην κατηγορία των Όσκαρ για καλύτερη ξενόγλωσση ταινία. Αυτές οι δύο περιπτώσεις ταινιών που παίζονται τώρα στις αίθουσες είναι μια καλή αφορμή για να κάνουμε μια ανάλογη αναδρομή και να αναρωτηθούμε αν το αποκαλούμενο director’s cut είναι πάντοτε η απόλυτη κι αδιαμφισβήτητη εκδοχή μιας κινηματογραφικής δημιουργίας. Μια πρώτη ανάγνωση αποδέχεται αυτήν τη διατύπωση ως ορθή, είναι όμως όντως έτσι; Διαχρονικά, παρόλο που ο κανόνας είναι το αρχικό δημιουργικό όραμα του σκηνοθέτη να ευνουχίζεται ύστερα από παρεμβάσεις παραγωγών κυρίως και η εκδοχή που προόριζε να κυκλοφορήσει να δημοσιοποιείται κάποιον καιρό αργότερα και να οδηγεί σε θετική επανεξέταση του cut που προβλήθηκε αρχικά, υπάρχουν κι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν πως τίποτε δεν είναι απόλυτο…

Υπάρχουν τα γνωστά και μη εξαιρετέα παραδείγματα από τη δεκαετία του 1980, όπως τα “Μπλέηντ Ράνερς: Ομάδες Εξόντωσης” και “Κάποτε στην Αμερική”, με το πρώτο να υφίσταται επεξεργασία μέσω της προσθήκης ενός voice-over (που καταστρέφει μεταξύ άλλων και τον περίφημο μονόλογο του Rutger Hauer ως Roy Batty) κι ενός αισιόδοξου φινάλε, και το δεύτερο να ακρωτηριάζεται κυριολεκτικά, κυκλοφορώντας στις ΗΠΑ σε μια βερσιόν πάνω από εκατό λεπτά μικρότερη, η οποία συνετρίβη εμπορικά και καλλιτεχνικά. Αργότερα, όταν αμφότερα τα φιλμ επανακυκλοφόρησαν αποκατεστημένα γνώρισαν επανεκτίμηση ως αριστουργήματα (αν και στην περίπτωση του πρώτου δεν επρόκειτο ακριβώς για director’s cut). Άλλες ταινίες δεν στάθηκαν τόσο τυχερές. Περίφημες είναι οι περιπτώσεις των “Αρπαχτικών” του Erich Von Stroheim, που αρχικά είχε διάρκεια άνω των εννιά ωρών, για να καταλήξει ύστερα από παρέμβαση του στούντιο σε μια εκδοχή λίγο πάνω από τις δύο ώρες, με το υπόλοιπο υλικό να καταστρέφεται, ενώ και οι “Υπέροχοι Άμπερσονς”, που κουβαλούν τη φήμη ενός αριστουργήματος ισάξιου με τον “Πολίτη Καίην” στην αυθεντική βερσιόν τους, υπέστησαν κι αυτοί δραστική περικοπή με την προσθήκη ενός πιο χαρούμενου φινάλε. Το επιπρόσθετο υλικό καταστράφηκε κι εδώ.

Δεν είναι όμως όλες οι αποκατεστημένες εκδοχές σε αυτή την κατηγορία του σκηνοθέτη που αδικείται από το στούντιο. Ο George Lucas, αν και σκηνοθέτησε μονάχα την πρώτη ταινία της πρωτότυπης τριλογίας, είναι ουσιαστικά ο ιθύνων νους πίσω από το πρότζεκτ ονόματι “Πόλεμος των Άστρων”, άρα οι επανεκδόσεις με αποκατεστημένα ψηφιακά εφέ που επιμελήθηκε λίγο πριν την κυκλοφορία στις αίθουσες της “Αόρατης Απειλής” μπορούν να θεωρηθούν ως άμεση παρέμβαση του δημιουργού. Μόνο που ειδικά όσον αφορά την “Επιστροφή των Τζεντάι”, στην οποία συγκεκριμένα πραγματοποιούνται τερατώδεις αλλαγές, πρόκειται για περιττές αναθεωρήσεις που σπιλώνουν την κληρονομιά των συγκεκριμένων φιλμ. Και από την άλλη έχουμε και τα extended cut των τριλογιών του “Άρχοντα των Δαχτυλιδιών” και του “Χόμπιτ” από τον Peter Jackson και κάποιων ταινιών του James Cameron, του “Εξολοθρευτή 2” και της “Αβύσσου” μεταξύ άλλων, τα οποία σύμφωνα με τους ίδιους δεν προσθέτουν κάτι που κατά τη γνώμη τους δεν υπήρχε στις βερσιόν που κυκλοφόρησαν στους κινηματογράφους, αλλά υπάρχουν ξεκάθαρα για να ικανοποιήσουν μια μερίδα φαν που… απλά θέλουν περισσότερο. Επιστρέφοντας στην προαναφερθείσα “τάξη”, δεν είναι πάντοτε αυτονόητο ότι μια επεκτεταμένη χρονικά βερσιόν θα θεωρείται και η καλύτερη. Για παράδειγμα, η redux εκδοχή του “Αποκάλυψη Τώρα”, πολύ κακώς κατά τη γνώμη του γράφοντα, θεωρείται ανοικονόμητη και αργή από αρκετούς σε σύγκριση με αυτή των δυόμιση ωρών που βγήκε στις αίθουσες το 1979.

Τελικά, ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου; Κακά τα ψέματα, όντως πρέπει ο σκηνοθέτης να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για το πώς πρέπει να βγει η δημιουργία του στον κόσμο. Όμως ό,τι όραμα έχεις, αυτό θα δώσεις. Αν ο ίδιος δεν έχει συναίσθηση αφηγηματικής οικονομίας και οδηγηθεί σε ένα ξεχειλωμένο αποτέλεσμα ή δεν ξέρει τι βαρύτητα έχει το καθετί μέσα στην ίδια του την ταινία, τότε μπορεί να παραδώσει κι ένα μη ικανοποιητικό cut. Ακόμη κι έτσι, όμως, θα επρόκειτο για κάτι ευτυχές, γιατί το λάθος θα ήταν δικό του. Δυστυχώς, αυτό που είθισται ακόμη και σήμερα είναι η επιβολή των παραγωγών.