Συντάκτης: Σταύρος Γανωτής

Παρακολουθώντας το σινεμά των τελευταίων ετών, παρατήρησα κάτι. Η σινεφίλ ταινία, ή να πω καλύτερα η καλλιτεχνικής καταβολής ταινία, φαντάζει αμετακίνητη. Δεν υπάρχει ένα βήμα μπρος, για την ακρίβεια μοιάζει να έχει εγκλωβιστεί και να προσεύχεται για το επόμενο δόγμα που θα τη σώσει. Η ποιοτική ταινία ανέκαθεν στηρίζονταν σε κινηματογραφικά ρεύματα και κοινωνικές επαναστάσεις. Σήμερα, οι δημιουργοί λειτουργούν αυτόνομα και με αυτόνομες επιρροές, μικρές σχολές χωρών ή τάσεων, αλλά όχι με ομαδική συνείδηση. Τι γίνεται, όμως, με τον μεγάλο «εχθρό»… τα μπλοκ-μπάστερ;

• Το ξεπέταγμα των μπλοκ-μπάστερ…

Ανέκαθεν ο κινηματογράφος είχε ακριβές ταινίες, και ανέκαθεν ο παραγωγός ή η παραγωγός εταιρία ήθελαν τα μέγιστα κέρδη από το προϊόν τους. Όμως, η αυγή αυτού που σήμερα ονομάζουμε μπλοκ-μπάστερ έρχεται με τον Πόλεμο των Άστρων, το 1977. Όταν έβγαινε το αυθεντικό Ο Πόλεμος των Κόσμων ή Οι Θησαυροί του Σολομώντα, δηλαδή οι πρόγονοι του είδους, δεν εξασφάλιζαν τη διάλυση των ταμείων που απαιτεί ο όρος. Ο Τζορτζ Λούκας έκανε το ανεξάρτητο του στοίχημα κινηματογραφικό υποείδος και έκτοτε οι μεγάλες εταιρίες βγάζουν κάποιες ταινίες με αποκλειστικό σκοπό το πολύ χρήμα. Ταινίες στις οποίες δαπανούν πολλά για να βγάλουν περισσότερα. Μετά, όμως, από την αρχική έκρηξη και μετά τα θαύματα των Λούκας, Σπίλμπεργκ, το είδος άρχισε να αποκτά μια αρνητική υφή για το καλλιτεχνικό κοινό (δεν μιλάμε φυσικά για τους πολύ κολλημένους που δεν το αποδέχτηκαν εξαρχής). Έφτασε σε σημείο να απορρίπτεται ποιοτικά εκ της κατασκευής του. Δεν είχαν απόλυτο άδικο, αφού σπάνια μια ταινία μπλοκ-μπάστερ ικανοποιούσε ποιοτικά το ακαδημαϊκό-απαιτητικό κοινό, πόσο μάλλον τους κριτικούς. Τα δε σίκουελ-πρίκουελ-ριμέικ, κατά τεράστια πλεοψηφία, εξασφάλιζαν μια χαμηλή απόδοση ποιότητας.

• Τα μπλοκ-μπάστερ μετά τον Τιτανικό…

Χωρίς να λέω πως κάποια ορόσημα του είδους δεν έκαναν την διαφορά, αυτή έπαιρνε μονοδιάστατα τόσα από τα ταμεία, που απόρριπτε οποιοδήποτε ενδιαφέρον από το αν άρεσε ή όχι στη μεγάλη μάζα κοινού και κριτικής. Τα Όσκαρ, από την άλλη, τα αγνοούσαν επιδεικτικά, χαρίζοντας τους προβολή μονάχα μέσω των δευτερευόντων τεχνικών κατηγοριών. Και ήρθε ο Τζέιμς Κάμερον και επανέλαβε ένα στοίχημα αλά Λούκας, δαπανώντας τεράστια ποσά με ρίσκο το οριστικό φιάσκο. Όμως, ο Τιτανικός δεν σάρωσε μονάχα τα ταμεία, αλλά και τις κριτικές και τα Όσκαρ. Ένα πλοίο που ανοίγει στα δύο ήταν πλέον θέαμα ποιότητας και όχι μονάχα τέρψη του «πεινασμένου» θεατή. Ο Πίτερ Τζάκσον επαναλαμβάνει το τιτάνιο φαινόμενο και υποκλίνονται οι πάντες, πλην πάντα των σκληροπυρηνικών (που όλο και λιγοστεύουν). Κάτι είχε φανερά αλλάξει, κάτι είχε φέρει το μη απαιτητικό κοινό πιο κοντά στις απαιτήσεις του ποιοτικότερου σινεμά.

• Τα σημερινά μπλοκ-μπάστερ…

Σήμερα, το ξεπέταγμα φαντάζει να γίνεται κανόνας με απαιτήσεις. Σημαντικοί δημιουργοί προσλαμβάνονται για να κάνουν ταινίες για τα ταμεία, και ήρωες όπως ο Σπάιντερ-Μαν, ο Μπάτμαν, ο Χουλκ δεν είναι καταδικασμένοι εκ του προοιμίου στο να τραβήξουν μονάχα χρήμα. Έχει αλλάξει η πολιτική του κινηματογράφου υπέρ των μεγάλων εταιριών ή κάτι άλλο συμβαίνει; Αυτό το άλλο, που όντως συμβαίνει, είναι ότι τα μπλοκ-μπάστερ είναι πλέον πιο προσεγμένα σε θέμα ποιότητας. Έχει αρχίσει να γίνεται σύνηθες ο συνδυασμός ορθού σεναρίου, καλής σκηνοθεσίας και εκκωφαντικών εκρήξεων. Η γενιά του DVD δεν κάνει το απόλυτο λάθος αγνοώντας επιδεικτικά τον καλλιτεχνικό κινηματογράφο, γιατί έχει βρει ένα καθωσπρέπει κακέκτυπο αυτού στις «too much» παραγωγές. Για να καταλάβετε το άκρο αυτού, δεν ισχύει πλέον ότι ένα σίκουελ θα είναι κατώτερο του πρώτου ή ότι δεν θα βλέπεται.

• Είναι κάτι το επικίνδυνο αυτό;

Όσο δεν κουνιέται κοινωνικά ο πλανήτης, κι όσο δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτή του η κίνηση είναι επιβεβλημένη, πρέπει να είμαστε κι ευχαριστημένοι με την κατάσταση αυτή. Τουλάχιστον, είναι ένα δείγμα σεβασμού προς το ευρύ κοινό, το οποίο θα «τσίμπαγε» και με κατώτερα προϊόντα (το αποδεικνύει συνεχώς…). Αυτό που δεν πρέπει να συμβεί σε καμία περίπτωση, είναι να θεωρηθεί το μπλοκ-μπάστερ επικρατούσα κουλτούρα. Δεν πρέπει, δηλαδή, να περιμένουμε από τις ακριβές ταινίες να επιβάλουν τους νέους κινηματογραφικούς νόμους ή να ανεξαρτητοποιηθούν από το συνολικό γίγνεσθαι. Δεν είναι δυνατόν να εγκατασταθεί στη συνείδηση μας ένας διχοτομισμός του σινεμά, σε μπλοκ-μπάστερ και «οι άλλες ταινίες». Τότε και ο «άλλος κινηματογράφος» κινδυνεύει σε αυτομαρασμό και τα μπλοκ-μπάστερ θα γίνουν αυτάρεσκα και θα οπισθοδρομήσουν εκ νέου. Μπράβο στον κύριο Αρονόφσκι που έκανε Νώε, αλλά αν αποβάλει οριστικά τον Παλαιστή από την επόμενη φιλμογραφία του έχουμε σοβαρό πρόβλημα.

• Πρέπει να έχω ενοχές που βλέπω μονάχα μπλοκ-μπάστερ;

Φυσικά και όχι, αλλά αυτό εναπόκειται στο τι είδους θεατής είσαι. Αν δεν βλέπεις σφαιρικά το σινεμά, είσαι απλά κοινό του σαββατοκύριακου. Επιλέγεις την αίθουσα όπως επιλέγεις και το μπαρ με τη μουσική και την παρέα που σου αρέσει. Η αποενοχοποίηση των μπλοκ-μπάστερ και του κοινού τους είναι επιτακτική και έχει πλέον ισχυρές βάσεις. Όμως, αν αυτό σημαίνει εξύψωση του είδους ως βασική έκφραση του χώρου, τότε προτιμώ την «επανενοχοποίηση», παρά το απόλυτο χάιδεμα σε ένα κοινό που απλά πληρώνει υψηλούς μισθούς…